Κεφάλαιο Β΄: Η διακοπή της εκκλησιαστικής κοινωνίας κατά τους αγίους Πατέρας

γ΄. Αντικανονική διακοπή της εκκλησιαστικής κοινωνίας προ συνοδικής κρίσεως

Έως τώρα εξετάσαμε την διδασκαλία των αγίων Πατέρων σχετικά με το ζήτημα της διακοπής της εκκλησιαστικής κοινωνίας με τους αιρετικούς και σχισματικούς, οι οποίοι είτε έπειτα από συνοδική καταδίκη τους είτε από δική τους πρωτοβουλία αποχωρίζονται και δρουν εκτός του σώματος της Ορθοδόξου Εκκλησίας. Κατωτέρω θα εξετάσουμε την πατερική διδασκαλία για το ζήτημα της διακοπής της κοινωνίας με ευρισκομένους μέσα στο σώμα της Εκκλησίας κληρικούς (συνήθως τους εκκλησιαστικώς προϊσταμένους μας), όταν αυτοί διαπράττουν κανονικές παραβάσεις ή διακηρύττουν αιρετικά φρονήματα.

Πώς οφείλουμε δηλαδή να τους αντιμετωπίσουμε έως της συνοδικής κρίσεώς τους (η οποία θα αποφανθή τελικά, εάν θα καθαιρεθούν και αποβληθούν από το σώμα της Εκκλησίας), κατά το διάστημα επομένως που αυτοί δρουν εντός της Εκκλησίας.

Πρώτοι οι άγιοι Απόστολοι δια του λα΄ κανόνος τους έδωσαν απάντησι στο ανωτέρω ζήτημα ορίζοντας να καθαιρήται ο κληρικός, ο οποίος λόγω προσωπικών πταισμάτων ή κανονικών παραβάσεων του επισκόπου του θα διακόψη την εκκλησιαστική κοινωνία μαζί του προ της συνοδικής κρίσεώς του και «θυσιαστήριον έτερον πήξει»³⁸.

Καθώς μάλιστα υποστηρίζει ο ιερός Βαλσαμών στην ερμηνεία του κανόνος αυτού, «καν χείριστος πάντων εστίν ο επίσκοπος ή ο ιερεύς, ουκ οφείλει τις αποσχίζεσθαι εξ αυτών μάλλον μεν ουν πιστεύειν δι’ αυτούς αγιάζεσθαι»³⁹.

Ακολουθώντας την παράδοσι των αγίων Αποστόλων οι Πατέρες της Εκκλησίας συνέταξαν και άλλους ιερούς κανόνας, δια των οποίων απαγόρευαν και αυτοί με την σειρά τους την απόσχισι των κληρικών από τους επισκόπους τους. Έτσι, ο ε΄ κανών της Συνόδου της Αντιοχείας προστάσσει ότι, όποιος κληρικός «καταφρονήσας του ιδίου Επισκόπου, αφώρισεν εαυτόν της Εκκλησίας και ιδία συνήγαγε, και θυσιαστήριον έπηξε... Τούτον καθαιρείσθαι παντελώς»⁴⁰.

Παρόμοια διδάσκουν ο ιη΄ της Δ΄ και ο λδ΄ της ΣΤ΄ Οικουμενικής, ενώ ο στ΄ της εν Γάγγρα και οι ι΄, ια΄ της εν Καρθαγένη Συνόδου επιβάλλουν αυστηρότερη ποινή. Όποιος δηλαδή κληρικός «εκ της του ιδίου Επισκόπου κοινωνίας εαυτόν χωρίση, και παρά μίαν μετά τινων σχίσμα ποιών, αγίασμα τω Θεώ προσενέγκη, ο τοιούτος ανάθεμα λογισθήσεται»⁴¹.

Συνδυάζοντας τους ανωτέρω κανόνας ο ιερός Βαλσαμών παρατηρεί: «Πρώτον μεν γαρ κατά τον (λα΄) αποστολικόν κανόνα οι σχισματικοί παραγγελθήσονται του κακού αποσχέσθαι· και μη πεισθέντες, καθαιρεθήσονται ή αφορισθήσονται· ει δε και ούτω τη φυσιότητι, τουτέστι τη κενοδοξία και τη ανηκοΐα, εμμένουσιν, αναθέματι καθυποβληθήσονται (κατά τους κανόνας της Καρθαγένης), ως σεσηπότα μέλη εκ του υγιαίνοντος σώματος της Εκκλησίας εκκοπέντες»⁴².

 

Σημειώσεις:

---

38. P.G.137, 96C.

39. Ερμηνεία στον λα΄ αποστολικό κανόνα, P.G.137, 97C.

40. P.G.137, 1293BC.

41. P.G.138, 56B.

42. Ερμηνεία στον ι΄ κανόνα της Καρθαγένης, P.G.138, 53BC.