Ορθόδοξη Ομάδα Δογματικής Έρευνας Ιστορικά θέματα

 

Η Ευρώπη και το «ομόδοξο ξανθό γένος»

Ο Ελληνικός φιλορωσισμός των τελευταίων αιώνων

Tου Τάκη Καμπύλη

 

Πηγή: Εφημερίδα Καθημερινή της Κυριακής 24 Αυγούστου 2008.

 http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_columns_2_24/08/2008_282229

Παρατηρώντας τη φιλική στάση των Ελλήνων απέναντι στη Ρωσία, όταν οι περισσότερες Δυτικές χώρες είναι εναντίον της, αναζητήσαμε κάποιες αιτίες για τη στάση μας αυτή. Και βρήκαμε μια σχετική ανάλυση στην Εφημερίδα Καθημερινή, από την οποία παραθέτουμε απόσπασμα:

Για τη δειλία των «τε Ελλήνων και Μανιατών» έγραφε στα 1770 ο Αλέξιος Ορλώφ, απογοητευμένος από την εξέλιξη της επανάστασης στην Πελοπόννησο. Οι Ρώσοι εκείνης της εποχής μιλούσαν επίσης για «Σπαρτιατικό Εθνος» (αναφερόμενοι στους Μανιάτες κοτζαμπάσηδες) ενώ η Μεγάλη Αικατερίνη στα διαγγέλματά της αναφερόταν στις «ελληνικές, σλαβικές και αλβανικές εθνότητες» που όμως είχαν συνδετικούς κρίκους την ορθοδοξία και την οθωμανική κατοχή. Η άλλη πλευρά προσδοκούσε στο «ομόδοξο ξανθό γένος» (μια παλαιά ρωσική «χιλιαστική» αντίληψη) για την απελευθέρωση. Η προεπαναστατική κοινή γνώμη στον ελλαδικό χώρο μπολιάστηκε από πολύ νωρίς με τη ρωσοφιλία, δημιουργώντας τις απαρχές της «δεξαμενής φιλορωσικών στάσεων», όπως την αποκαλεί η Αντα Διάλλα (διδάσκει Ιστορία στη σχολή Καλών Τεχνών και διευθύνει το Ιστορικό Αρχείο του Πανεπιστημίου Αθηνών).

Τηρουμένων των αναλογιών, η κοινή γνώμη σήμερα στην Ελλάδα κράτησε μια διαμετρικά αντίθετη στάση (σε επίπεδο αρχών, όπως σημειώνει ο Δημήτρης Χριστόπουλος - επίκουρος καθηγητής στο Πάντειο) στο θέμα του Κοσόβου και στο θέμα της Γεωργίας. Η ελληνική κοινή γνώμη αποδείχθηκε από τις πιο φιλορωσικές της Ευρώπης στο ζήτημα της Γεωργίας, αλλά και από τις λιγότερο φιλοαλβανικές στο ζήτημα του Κοσόβου.

Η δεξαμενή φιλορωσικών στάσεων στην Ελλάδα χτίστηκε τους δύο προηγούμενους αιώνες αλλά και αμφισβητήθηκε έντονα στο ίδιο διάστημα. Η Αντα Διάλλα θα θυμίσει την απορωσοποίηση που επιχειρήθηκε από τον Οθωνα με τον αποτυχημένο Κριμαϊκό Πόλεμο και -κυρίως- στα τέλη του 19ου αιώνα με την άνοδο του βουλγαρικού εθνικισμού και τον ρωσικό «Πανσλαβισμό».



Κτίζοντας κοινή γνώμη

Πέντε παράγοντες συνέβαλαν στη δημιουργία της ισχυρής ρωσοφιλίας, σύμφωνα με τον Αντώνη Λιάκο (καθηγητής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών): «Η Ορθοδοξία, ο κοινός Οθωμανός εχθρός και η ίδια η ρωσική αυτοκρατορία. Οι Ελληνες χρειάζονταν αυτοκρατορίες εντός των οποίων δρούσαν σχετικά πιο ελεύθερα και αναπτύσσονταν οικονομικά, σε αντίθεση με ό,τι συνέβη στα εθνικά κράτη που δημιουργήθηκαν από τη διάλυση των αυτοκρατοριών. Είναι άλλωστε χαρακτηριστικό ότι ήδη από τον 19ο αιώνα το ελληνικό κράτος δεν υποστήριξε κανένα εθνικό κίνημα στην ευρύτερη περιοχή μας. Επίσης ένας ακόμη παράγοντας -μεταγενέστερος- είναι η νοσταλγία μιας πρόσφατης εποχής ισορροπίας των δύο μπλοκ που δημιουργούσε ένα συναίσθημα ακινησίας μεν αλλά και ασφάλειας. Και, τέλος, συγκινεί η συνείδηση - εικόνα του «θύματος - Μεσσία», που έχουν έντονη οι Ρώσοι (μετά τις απώλειες στον πόλεμο εναντίον του φασισμού).

Η Αντα Διάλλα θα μιλήσει για ελληνορωσικές σχέσεις «αγάπης - μίσους» (ήτοι έντονες και διόλου αδιάφορες) υπενθυμίζοντας, για παράδειγμα, ότι ενώ στο Κρητικό ζήτημα, το 1898, η Ρωσία στήριξε τα ελληνικά αιτήματα, ωστόσο η για πρώτη φορά εκλογή Αραβα πατριάρχη στην Αντιόχεια (περίπου την ίδια εποχή) προκάλεσε την οργή της ελληνικής κοινής γνώμης εναντίον του «ρωσικού δάκτυλου» που υπέσκαψε την ελληνική δικαιοδοσία στην εκλογή. «Πρόκειται για φιλορωσισμό με πολλές τρύπες, που εξαρτάται βεβαίως και από το πώς βλέπουμε κι εμείς τον εαυτό μας».

Το 1957, η εκτόξευση του Σπούτνικ πανηγυρίστηκε στην Ελλάδα όχι μόνο από την Αριστερά. Και οι παραδοσιακές αστικές εφημερίδες υμνούσαν τη μεγάλη σοβιετική επιτυχία! «Ενώ στη διάρκεια του Εμφυλίου, εξηγεί ο Γιάννης Στεφανίδης (αναπληρωτής καθηγητής Ιστορίας στο ΑΠΘ), ο φιλορωσισμός αφορούσε την Αριστερά, η ελληνική κοινή γνώμη στα χρόνια του '50 και του '60 ένιωσε απογοητευμένη από τη μη στήριξη της Δύσης στα εθνικά ζητήματα (Κυπριακό, Τουρκία). Αυτός ο αντιαμερικανισμός εκφράστηκε και μέσω του φιλορωσισμού. Αλλωστε με τη Μεταπόλιτευση, η θεαματική βελτίωση των σχέσεων με τη Σοβιετική Ενωση και τη Βουλγαρία ενίσχυσε τη δεξαμενή».

Τότε ήρθαν και τα πρώτα Lada, φθηνά και αξιόπιστα Ι.Χ., ενώ ήδη από τη δικτατορία οι Σοβιετικοί απορροφούσαν τα ελληνικά πορτοκάλια. (Και φέτος στην προσδοκία των αγωγών προσετέθη η «ρωσική βοήθεια» σ' ένα τουριστικά δύσκολο καλοκαίρι.) Κάπου εδώ η ελληνική κοινή γνώμη συναντά ενα ευρύτερο ζήτημα.



Ιnfo

-Νίκου Β. Ροτζώκου «Εθναφύπνιση και εθνογένεση - Ορλωφικά και ελληνική ιστοριογραφία», Αθήνα 2007, εκδ. Βιβλιόραμα.

-Joseph S. Nye, jr «Ηπια Ισχύς», Αθήνα 2005, εκδ. Παπαζήσης.

-Γιάννη Βούλγαρη «Η Ελλάδα από τη Μεταπολίτευση στην Παγκοσμιοποίηση», Αθήνα 2008, εκδ. Πόλις.

-Αντώνη Λιάκου «Πώς στοχάστηκαν το Εθνος αυτοί που ήθελαν να αλλάξουν τον κόσμο;», Αθήνα 2005, εκδ. Πόλις.

-Lutz Kleveman «Το νέο μεγάλο παιχνίδι», Αθήνα 2005, εκδ. Κριτική.

-Κώστα Παπαϊωάννου «Η Ελλάδα ποτέ δεν πεθαίνει», Αθήνα 2008, εκδ. Καστανιώτης.

-Ελεν Καρέρ ντ' Ενκώς «Αικατερίνη Β΄ - μια χρυσή εποχή», Αθήνα 2006, εκδ. Εστία.

Δημιουργία αρχείου: 30-8-2008.

Τελευταία ενημέρωση: 30-8-2008.

ΕΠΑΝΩ