1. Προκατάληψη που αλλοιώνει την κρίση

Στο περιοδικό "Επίγνωση", που τόσο συχνά έχει αναπαύσει εμένα τον γράφοντα, με τα πλήρη Πνεύματος Αγίου άρθρα του, και με έχει διδάξει και διορθώσει πολλές φορές, εντόπισα δύο άρθρα που με εξέπληξαν, για το θέμα των Τελωνίων. Γιατί πράγματι, δεν περίμενα, να δω σε ένα τόσο σοβαρό Ορθόδοξο περιοδικό, να καταπολεμείται αυτή η Ορθόδοξη θέση, που τόσο ξεκάθαρα μαρτυρείται από τους αγίους πατέρες.

Διαβάζοντας τα άρθρα, και ειδικά το δεύτερο άρθρο, αντιλήφθηκα ότι η όλη αντίρρηση, οφείλεται σε κάποιες παρανοήσεις. Και νιώθοντας σφοδρή αγάπη προς τους συντελεστές του περιοδικού αυτού, θέλησα να τους δώσω μια απάντηση στα ζητήματα που θίγουν. Μόνο που επειδή το περιοδικό αυτό το διαβάζουν πολλοί Χριστιανοί, που προβληματίσθηκαν από τα άρθρα αυτά, θέλησα η απάντησή μου να λάβει τη μορφή άρθρου, και να μη γίνει μόνο μια ιδιωτική κοινοποίηση στους αγαπητούς μου αδελφούς που το έγραψαν. Για να μπορέσουν όσοι προβληματίσθηκαν, να εντοπίσουν τις παρεξηγήσεις του ζητήματος, και να μην μείνει η διόρθωση σε έναν μικρό κύκλο Χριστιανών. Γνωρίζοντας την αγάπη και την Χριστιανική προσωπικότητα των συντελεστών του περιοδικού, είμαι βέβαιος ότι δεν θα παρεξηγηθεί η ενέργειά μου αυτή, και ελπίζω ότι θα δεχθούν αυτή τη διόρθωση, όπως κι εγώ κατ' επανάληψιν δέχθηκα τις διορθώσεις τους, ευθυγραμμιζόμενος με την πίστη των αγίων μας.

Στη συνέχεια, θα εκθέσω ένα προς ένα τα επιχειρήματα των άρθρων κατά του Τελωνισμού των ψυχών, και θα τα σχολιάζω. Θα ξεκινήσω από το πρώτο, που βρίσκεται στο τεύχος Νο 6 του περιοδικού Επίγνωση, Σεπτεμβρίου του 1988.

Στο ξεκίνημα του άρθρου, ο συγγραφέας γράφει τον λόγο για τον οποίο δεν αποδέχεται τον Τελωνισμό των ψυχών:

"Το κάνουμε για λόγους πίστεως πολύ σοβαρούς, επειδή η πλάνη του “τελωνισμού των ψυχών” μαστίζει και κατατυραννεί πλήθη “ορθοδόξων” και αλλοιώνει καίρια την όλη περί Θεού, κρίσεως, ουρανίου βασιλείας και κολάσεως διδασκαλία της Εκκλησίας".

Σε αυτό το άρθρο μας όμως, θα δείξουμε ότι τέτοια αλλοίωση δεν υφίσταται, συνεπώς δεν τίθεται και λόγος να αρνηθεί κάποιος αυτή την Ορθοδοξότατη (και όχι μόνο) διδασκαλία, που μαρτυρείται σε όλες τις εποχές και σε όλους τους λαούς, ακόμα και από πλήθος αγίων πατέρων, όπως ήδη έχουμε δείξει σε άλλο μας άρθρο.

Στη συνέχεια του άρθρου, ο αρθρογράφος αναφέρεται σε ένα νόθο αρχαίο κείμενο περί Τελωνίων, ονόματι: "δι Αγγέλου Αποκάλυψη", για το οποίο όμως συμφωνεί ότι δεν παίζει ρόλο το αν είναι νόθο, αν αυτά που γράφει είναι σωστά. Άρα το σημείο αυτό το προσπερνάμε, εφ' όσον δεν υπάρχει αφ' ενός αντίθεση, αφ' ετέρου έχουμε ήδη παρουσιάσει πολλά άλλα κείμενα αγίων πατέρων για το θέμα, που είναι γνησιότατα και αναλυτικότατα.

Προχωράει ο συγγραφέας αναφερόμενος στο ίδιο αυτό νόθο σύγγραμμα, γράφοντας τα εξής:

"Πράγματι στην “δι’ Αγγέλου Αποκάλυψη” διαβάζουμε: “Από της γης έως τον ουρανόν υπάρχει κλίμαξ, και κάθε σκαλώνιον έχει τάγμα δαιμόνων, οίτινες λέγονται τελώνια, και απαντώσι την ψυχήν εκείνην τα πονηρά πνεύματα, και φέρουσι τα χειρόγραφα αυτής... η δε ψυχή συστέλλεται και τρόμος συνέχει αυτήν... και γίνεται μεγάλη διάλεξις και μέγας θόρυβος... και κραυγάζοντες οι δαίμονες, ελέγχουν την ψυχή εκείνην, φόβον ποιούντες και λέγοντες “πού πορεύει; ουκ ει συ ο πορνεύσας;... απόστρεψε εις το πυρ το εξώτερον... ει δε ευρεθή η ψυχή καθαρά και αναμάρτητος, ανέρχεται... εν τω ουρανώ και συναντώσιν αυτήν οι Άγγελοι μετά λαμπάδων και θυμιαμάων... είτα απέρχονται εις τον δεσποτικόν θρόνον και προσκυνεί (η ψυχή) τον Κύριον και Θεόν ημών Ιησούν Χριστόν”.

Με άλλα λόγια η πλάνη του “τελωνισμού” θεωρεί τους δαίμονες κριτές του ανθρώπου ή τουλάχιστον ανακριτές και βοηθούς του Θεού στην κρίση του. Αυτοί κοσκινίζουν τις ψυχές και, όσες είναι άξιες και αναμάρτητες τις αφήνουν να φθάσουν μέχρι το θρόνο του Θεού. Εκτός από τη δικανική ανθρωπομορφική περί κρίσεως κακοδοξία που υπάρχει στη διδασκαλία αυτή, τα δαιμόνια αποδεικνύονται συνεργάτες του Θεού τόσο για την κρίση όσο και για την τιμωρία των αμαρτωλών. Το δικαστήριο των τελωνίων είναι ένα κατώτερο πρωτοβάθμιο δικαστήριο, αν και πουθενά στο μύθο δε φαίνεται και το δευτεροβάθμιο δικαστήριο του ίδιου του Θεού. Όσοι περάσουν τα τελώνια είναι ήδη σεσωσμένοι και πηγαίνουν κατ’ ευθείαν στον παράδεισο. Όσοι κρατηθούν από τα τελώνια δε φαίνεται να έχουν καμιά δυνατότητα προσφυγής στον ίδιο τον Θεό. Ο μύθος μας αφήνει να εννοήσουμε ότι η κρίση έχει αφαιθεί εξ ολοκλήρου στα δαιμόνια. Και αφού τίποτε δε γίνεται εν αγνοία και χωρίς την έγκριση του Θεού, ο Θεός αποδεικνύεται συνεργαζόμενος με αυτούς που θεωρούνται εχθροί Του. Αφήνουμε ότι μετά από αυτή την κρίση των ψυχών, την τόσο αμετάκλητη, δεν έχει κανένα νόημα η μετά την ανάσταση των νεκρών κρίση, για την οποία μιλούν τα Ευαγγέλια και οι Πατέρες της Εκκλησίας".

Απαντώντας στα ανωτέρω, έχουμε να παρατηρήσουμε ότι κατ' αρχήν το κείμενο αυτό, αν και νόθο, δεν γράφει εσφαλμένα πράγματα, αλλά τα λέει πολύ σωστά! Και κυρίως, ΔΕΝ ΓΡΑΦΕΙ αυτά που ισχυρίζεται ο αρθρογράφος ότι λέει!

Πουθενά το κείμενο αυτό δεν λέει ότι οι δαίμονες είναι βοηθοί και συνεργάτες του Θεού στην κρίση και στην τιμωρία των αμαρτωλών. Πουθενά δεν θέτει δικανική σχέση του Θεού με τις ψυχές, αλλά ΤΩΝ ΔΑΙΜΟΝΩΝ με τις ψυχές! Το να προβάλλει δήθεν στον Θεό αυτό που κάνουν οι δαίμονες, είναι λογικό άλμα. Πουθενά το κείμενο δεν λέει ότι οι ψυχές αυτές δεν έχουν δυνατότητα προσφυγής στον Θεό. Πουθενά δεν λέει περί πρωτοβαθμίων και δευτεροβαθμίων δικαστηρίων. Πουθενά δεν αφήνει το κείμενο να εννοηθεί, ότι η κρίση έχει αφεθεί εξ' ολοκλήρου στα δαιμόνια. Από πουθενά δεν προκύπτει, ότι ο Θεός είναι συνεργός σε ό,τι επιτρέπει. Πουθενά δεν αρνείται το κείμενο την κρίση κατά την ανάσταση των νεκρών.

Θα τα δούμε αυτά στη συνέχεια αναλυτικότερα. Και θα δείξουμε ότι όλα αυτά που αναφέρει ο αρθρογράφος, όχι μόνο δεν τα γράφει το κείμενο, αλλά είναι αποτέλεσμα της προκατειλημμένης ανάγνωσης που κάνει σε οτιδήποτε έχει σχέση με τα Τελώνια.

Ας τα πάρουμε όμως με τη σειρά:

 

2. Είναι οι δαίμονες βοηθοί του Θεού στον Τελωνισμό;

Αν κάποιος υποθέσει ότι οι δαίμονες με τον τελωνισμό των ψυχών λειτουργούν ως "συνεργάτες" ή "βοηθοί" του Θεού, τότε θα πρέπει να υποθέσει το ίδιο και για ένα σωρό άλλα πράγματα! Για παράδειγμα, το ότι ο Διάβολος σταύρωσε τον Χριστό, με την ίδια λογική, θα πρέπει να σημαίνει ότι ο Διάβολος είναι συνεργάτης της σωτηρίας μας, δια του οποίου έγινε δυνατό να επιτελεσθεί το θαύμα της ανάστασης του Χριστού, εφ' όσον έπρεπε πρώτα να πεθάνει! Τότε και ο Ιούδας, ως όργανο του Θεού λειτούργησε, και υπήρξε "μάρτυρας" και όχι προδότης, για να επιτελεσθεί το έργο της σωτηρίας. Και τι θα πούμε για το ότι: "δια της νίκης μας στους πειρασμούς του Σατανά στεφανούμαστε"; Μα τότε και πάλι ο Διάβολος συνεργάτης του Θεού είναι, για να μας οδηγήσει στη σωτηρία και την επιβράβευση!

Νομίζω ότι δεν χρειάζεται να αναφέρω περισσότερα παραδείγματα, για το λογικό άλμα που επιτελείται, όταν κάποιος ισχυρίζεται ότι δεχόμενοι τον Τελωνισμό, είναι σαν να δεχόμαστε τα Τελώνια ως... συνεργάτες του Θεού. Άλλο πράγμα είναι ο Θεός να ανέχεται και να εκμεταλλεύεται μια κατάσταση προς το συμφέρον μας, και άλλο το να συνεργάζεται με τους εχθρούς μας.

Ας δούμε όμως, μερικά στοιχεία για το πώς χρησιμοποιείται ο Τελωνισμός στους αγίους πατέρες.

 

 

 

3. Περί ευθύνης του Θεού

 

 

 

 

4. Περί δικανισμού και δικαιωμάτων των τελωνίων

 

 

4. Περί ανάστασης και τελικής κρίσης

 

 

 

 

Η ΚΒ΄ ΟΜΙΛΙΑ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΜΑΚΑΡΙΟΥ

Πρώτο επιχείρημα του κ. Σ. υπέρ του “τελωνισμού” είναι όσα γράφει ο Άγιος Μακάριος στη γνήσια μικρή ΚΒ΄ Ομιλία του: “... ει γαρ ζων και ων εν τω αιώνι τούτω, υπετάγη και υπήκουσε και δούλος εγένετο (τοις δαίμοσι), πόσο μάλλον όταν εξέρχηται εκ του κόσμου, κατέχεται και κρατείται υπ’ αυτών... και γαρ τοις αγίοις δούλοις του Θεού από του νυν εισίν Άγγελοι παραμένοντες και πνεύματα άγια κυκλούντα αυτούς και φυλάττοντα^ και όταν εξέλθωσιν από του σώματος, οι χοροί των Αγγέλων παραλαμβάνουσιν αυτών τας ψυχάς εις το ίδιον μέρος, εις τον καθαρόν αιώνα, και ούτως αυτούς προσάγουσι τω Κυρίω”.

Πού υπάρχει διδασκαλία περί “τελωνισμού” στο κείμενο αυτό;

Απεναντίας, βλέπουμε την τελείως αντίθετη, την ορθόδοξη περί κρίσεως διδασκαλία: Ο κάθε άνθρωπος, από τούτη τη ζωή, κατατάσσει τον εαυτό του ή με τους φίλους του Θεού Αγγέλους και αγίους ή με τους εχθρούς του Θεού δαίμονες και ασεβείς. Και είναι φυσικό, όπως λέγει ο Άγιος, η κατάσταση που υπάρχει σ’ αυτή τη ζωή να συνεχίζεται και μετά θάνατον. Με τους ασεβείς και τους δαίμονες σου άρεσε να ζεις σ’ αυτή τη ζωή; Με τους δαίμονες και τους ασεβείς θα συνεχίσεις να ζεις και στην άλλη. Ζούσες με τους ευσεβείς και με τους αγγέλους σ’ αυτή τη ζωή; Με τους Αγγέλους και με τους Αγίους θα ζήσεις και στην άλλη, μπροστά στο θρόνο του Θεού. Δεν είναι οι δαίμονες - τελώνια που σε κατατάσσουν μετά θάνατον εκεί που εσύ δε θέλεις. Εσύ ο ίδιος, ελεύθερα και αυτοπροαίρετα, έχεις κατατάξει τον εαυτό σου, από τούτη τη ζωή. Καθαρότατη και ορθοδοξότατη η διδασκαλία του Αγίου.

Το ίδιο νόημα έχουν και τα ευαγγελικά κείμενα για το φτωχό Λάζαρο και τον άφρονα πλούσιο.

Όσο για τις οπτασίες του Αγίου Αντωνίου, που αναφέρει στο βίο του ο Άγιος Αθανάσιος, είναι ολοκάθαρο οτι δεν πρόκειται για οράματα κάποιας μεταθανατίου καταστάσεως αλλά για συμβολική αναπαράσταση της πάλης των πιστών με το διάβολο σε τούτη τη ζωή. (Βλέπε κεφάλαια 65 και 66 του βίου). “Θαύμαζε, λέγει ο Άγιος, βλέποντας με πόσους εχθρούς έχομε να παλαίψουμε, και πόσους κόπους έχει να καταβάλει κανείς για να ανεβεί στον ουρανό”. Οι κόποι και τα παλαίσματα δε γίνονται βέβαια μετά θάνατον. Γίνονται σε τούτη τη ζωή. Τα οράματα αυτά δείχνουν κάτι ανάλογο με την άνοδο της Κλίμακος, του Αγίου Ιωάννου του Σιναϊτου, που κι εκείνη κατορθώνεται εν ζωή.

ΕΝ ΤΩ ΚΑΙΡΩ ΤΗΣ ΕΞΟΔΟΥ ΜΟΥ

Αλλά και όλα τα άλλα κείμενα που φέρνει σαν αποδείξεις “τελωνισμού” ο κ. Σ., το κείμενο του Αγίου Θεοδώρου Εδέσσης και αυτά από την εκκλησιαστική υμνογραφία, αναφέρονται όλα στις τελευταίες προ του θανάτου στιγμές του ψυχορραγούντος και όχι σε γεγονότα που πρόκειται δήθεν να συμβούν μετά το θάνατο. Ο διάβολος και οι συνεργάτες του δαίμονες για να κερδίσουν τον άνθρωπο, που μέχρι το τέλος παρέμεινε αμφίρροπος μεταξύ ευσέβειας και ασέβειας, δίνουν την τελευταία μάχη. Φέρνουν στο νου του λογισμούς ή του δείχνουν σαν σε όραμα τις παλιές του αμαρτίες, για να τον φέρουν σε απελπισία και σύγχυση και να τον πάρουν στη δική τους κατάσταση, πριν περάσει το κατώφλι του θανάτου, όπου “ουκ εστι μετάνοια” και αλλοίωση πνευματική. Προσπαθούν να τον ρίξουν σε απελπισία ή βλασφημία ή τουλάχιστον να τον εμποδίσουν να μετανοήσει και να αφήσει με εμπιστοσύνη την ψυχή του στα χέρια του Κυρίου. Ο διάβολος και οι συνεργάτες του δαίμονες δεν παλεύουν με την ψυχή του ανθρώπου μετά το θάνατο, γιατί τότε δεν έχει κανένα νόημα να παλέψουν μ’ αυτήν, αφού τίποτε δεν μπορούν ν’ αλλάξουν πλέον. Παλεύουν, όμως, απεγνωσμένα προ του θανάτου, γιατί τότε μπορούν να αποκομίσουν λάφυρα, και μάλιστα λάφυρα αιώνια. Για αυτή την κρίσιμη τελευταία προ του θανάτου ώρα μιλούν όλα τα κείμενα που φέρνει ο κ. Σ. Και μένουμε κατάπληκτοι πώς δε το βλέπει αυτό ένας μορφωμένος άνθρωπος και θεολόγος!

Έχε μπροστά στα μάτια σου πάντοτε την τελευταία ώρα του θανάτου”, γράφει ο άγιος Θεόδωρος Εδέσσης. “Και εν τω καιρώ της εξόδου μου”, “εν ώρα με τη φοβερά του θανάτου”, “ας μη δη η ψυχή μου τη ζοφερά και σκοτεινήν όψιν των πονηρών δαιμόνων”, ψάλλει η Εκκλησία. Την ακολουθία εις ψυχορραγούντα φέρνει ο αγαπητός αρθρογράφος σαν επιχείρημα. Αλλά ο ψυχορραγών είναι ακόμη ζωντανός! Το “ψυχορράγημα”, η “τελευταία ώρα του θανάτου”, “ο καιρός της εξόδου”, “η ώρα η φοβερά του θανάτου”, είναι οι τελευταίες στιγμές της ζωής αυτής, οι στιγμές κατά τις οποίες ο άνθρωπος υπογράφει και σφραγίζει τη ζωή του και όχι κάποιο μυθώδες τεσσαρακονθήμερο διάστημα αγρίου τελωνισμού και κρίσεως των ψυχών από τους δαίμονες. Τα τριήμερα, εννεαήμερα και τεσσαρακονθήμερα μνημόσυνα των νεκρών εντάσσονται στην εν αγάπη κοινωνία όλων των μελών της εκκλησίας, ζώντων και τεθνεώτων, και δεν έχουν καμμιά σχέση με τα φοβερά τελώνια και αξιομισθίες που προσφέρουν δήθεν οι ζώντες για να λυτρώσουν τους τεθνεότας από τα νύχια των δαιμονίων. Αυτά είναι καθαρά ειδωλολατρικά κατάλοιπα λαογραφικού ενδιαφέροντος, ανάλογα με τους μύθους των καλλικαντζάρων, των νεκροπομπών του Χάρωνος, του Βαρκάρη του Αχέροντος, που απαιτούσε τον οβολό που έπρεπε να φροντίζουν οι ζωντανοί να βάζουν στο χέρι του νεκρού, μυθεύματα ανάξια Χριστιανών. Οι “τελώνες του δεινού κοσμοκράτορος” δεν είναι άλλοι από τα πονηρά πνεύματα με τα οποία παλεύουμε μια ολόκληρη ζωή και τα οποία ζητούν από μας να τους πληρώσουμε φόρο υποταγής. Αλλά οι Χριστιανοί νικούμε τον κοσμοκράτορα και τους υπηρέτες του “εν τω ενδυναμούντι ημάς Χριστώ” και θνήσκοντας, βρισκόμαστε “εν χειρί Θεού”, όπου κανένας φόβος και κανένας τρόμος δεν υπάρχει, αναμένοντας “την κοινήν ανάστασιν”, όταν το φως του Χριστού θα δείξει αυτόματα την προαίρεση του καθενός και θα χωρίσει τα ήδη από τούτη τη ζωή ερίφια, από τα πρόβατα του Χριστού. Τα “τελώνια” δεν μπορούν να παλέψουν μαζί μας παρά μόνον όσο είμαστε ζωντανοί και τρεπτοί. Μετά θάνατον ή είμαστε ήδη, με τη δική μας ελεύθερη προαίρεση, δουλωμένοι σ’ αυτούς ή έχουμε γλυτώσει οριστικά, και προγευόμαστε εν μυστηρίω την μετά του Θεού Βασιλεία.