Η πιο κάτω παραπομπή προέρχεται από επιστολή της Μητέρας Θέκλας (κάποτε Ηγουμένη της Μονής της Κοιμήσεως της Θεοτόκου στο Normanby της Αγγλίας) προς ένα νεαρό άνδρα που εισερχόταν στην Ορθόδοξη πίστη. Ορισμένα από τα σχόλιά της τράβηξαν την προσοχή μου.

Προσθέτω την ακόλουθη σημείωση: το άρθρο αυτό γράφτηκε και δημοσιεύθηκε στο blog τον Ιανουάριο του 2013. Μου κάνει εντύπωση ο τρόπος με τον οποίο αντικατοπτρίζει πολλές από τις συζητήσεις που έλαβαν χώρα στα ερχόμενα χρόνια. Η αντίφαση και το παράδοξο παραμένουν μέσα στη ζωή μας, όμως … «νυνὶ δε μένει πίστις, ελπίς, αγάπη, τα τρία ταύτα· μείζων δε τούτων η αγάπη.». (Α’Κορ.13:13).

«Είσαι έτοιμος, με κάθε ταπεινοφροσύνη, να καταλάβεις πως ποτέ – μέσα σε αυτή την ζωή - δεν θα γνωρίζεις πέρα από την Πίστη, και πως Πίστη σημαίνει αποδοχή της Αλήθειας χωρίς απόδειξη;

Πίστη και γνώση είναι η απόλυτη αντίφαση – και η τελική απορρόφηση της μίας μέσα στην άλλη. Η βίωση της Ορθοδοξίας βασίζεται στο παράδοξο - το οποίο συνεχίζεται στην Λατρεία – ιδιωτική ή δημόσια. Γνωρίζουμε, επειδή πιστεύουμε και πιστεύουμε επειδή γνωρίζουμε.

Πάνω απ’ όλα, είσαι έτοιμος να δεχτείς τα πάντα ως προερχόμενα εκ Θεού;»

Αυτές είναι ζόρικες ερωτήσεις για έναν νεαρό μεταστρεφόμενο. Είναι σαν κάποιος που ετοιμάζεται να εισέλθει στα νερά του Βαπτίσματος να ρωτηθεί αν είναι έτοιμος να μαρτυρήσει. Όμως τέτοιες ζόρικες ερωτήσεις είναι ακριβώς το είδος των όσων έλεγε ο Χριστός στους μαθητές Του. Και όπως πολλά πράγματα που είχε πει, είναι δύσκολα στο άκουσμα.

Έχω συχνά σκοντάψει πάνω στην σχέση μεταξύ πίστης και γνώσης. Με το πέρασμα των χρόνων έχω καταλήξει να έχω όλο και λιγότερη υπόληψη για την «απόδειξη». Η γνώση που μπορώ να αποδείξω συχνά δεν μοιάζει περισσότερο πολύτιμη από την πίστη που δεν μπορώ να αποδείξω. Μια πιο βαθειά ερώτηση για μένα είναι: «Βάσει ποιάς γνώσης (με απόδειξη ή με πίστη) είστε πρόθυμοι να ενεργήσετε;» Η απάντηση σε αυτό το ερώτημα μου φαίνεται πως περιγράφει τις παραμέτρους του πνευματικού αγώνα της ζωής μου.

Η ηγουμένη Θέκλα ορθά περιγράφει το μυστήριο μεταξύ πίστης και γνώσης, πως βρίσκονται μεταξύ παράδοξου και αντίφασης - αλλά, προσθέτει –στο τέλος καταλήγουν σε μια «απορρόφηση» μεταξύ τους.

Το παράδοξο και η αντίφαση δεν επιλύονται ποτέ σε επίπεδο σκέψης, αλλά σε επίπεδο της ζωής που ζήσαμε. Η ζωή μας, ανεξάρτητα από το πόσο αφοσιωμένος μπορεί να είναι κανείς στον ορθολογισμό και την συνέπεια, είναι γεμάτη από αντιφάσεις και το παράδοξο. Σε μεγάλο βαθμό, πιστεύω πως αυτό είναι μέρος του «ανεπίδεκτου σμικρύνσεως» του χαρακτήρα της πραγματικότητας. Ο ορθολογισμός και η «αποδείξιμη» γνώση είναι νοητικές κατασκευές που έχουν όρια. Μεγάλο μέρος (ίσως το περισσότερο) της πραγματικότητας που βιώνουμε υπερβαίνει την ικανότητά μας να αιτιολογήσουμε ή να αποδείξουμε. Και όμως παραμένει. Τελικά συμφωνούμε να ζούμε και να επιτρέπουμε την παρουσία της αντίφασης και να καταπιανόμαστε με το αναπόδεικτο, αλλιώς θα «σμικρύναμε» την ζωή μας μέσα στην παραφροσύνη της λογικής μας.

Κάποτε γνώριζα έναν άνθρωπο που υπέφερε από μια σοβαρή διπολική διαταραχή. Καταπιανόταν με θρησκευτικά ζητήματα με μια βία σκοπού που σπάνια έχω δει οπουδήποτε αλλού. Όμως μετά από μια σύντομη ενασχόληση, αναπόφευκτα ερχόταν και εκείνος αντιμέτωπος με την αντίφαση και το παράδοξο. Αυτά τα «ανεπίδεκτα σμικρύνσεως» στοιχεία πάντα νικούσαν την ανάγκη του να κατανοεί. Αυτά ήταν οι βασανισμοί μέσα στην ζωή του.

Το πιο τρομακτικό και «ανεπίδεκτο σμικρύνσεως» παράδοξο της πίστης εμπεριέχεται στην ερώτηση: «Είσαι έτοιμος να δεχθείς τα πάντα από τον Θεό;» Κανείς δεν έχει εκφράσει αντιρρήσεις σε αυτό το ερώτημα καλύτερα από τον Ντοστογιέφσκι. Ο χαρακτήρας - Ιβάν Καραμαζόφ - εξετάζει το πρόβλημα της ταλαιπωρίας αθώων παιδιών, και εν όψει μιας τέτοιας σοβαρής αντίφασης στην αγάπη του Θεού, δηλώνει: «Αρνούμαι το εισιτήριο». Αρνείται την αντίφαση, ανεξάρτητα από την εξήγηση που δίνεται.

Μια τέτοια άρνηση πρέπει να γίνεται σεβαστή, διότι είναι ένας υπαρξιακός γκρεμός που δεν χωράει διαπραγμάτευση. Η Ηγουμένη Θέκλα είναι ατρόμητη, όταν θέτει ένα τέτοιο δίλημμα σε ένα νεαρό μεταστρεφόμενο. Οι γηραιοί μοναχοί τρέμουν ενώπιον κάτι τέτοιων πραγμάτων.

Πιστεύω πως το ζήτημα της ταλαιπωρίας αθώων και της ύπαρξης του Θεού μπορεί να είναι το πιο σημαντικό και ουσιαστικό ζήτημα της εποχής μας. Η έκρηξη γνώσης στον κόσμο μας έχει κάνει την συνειδητοποίηση του αθώου πόνου πιο εμφανή από οποιαδήποτε άλλη στιγμή στην ιστορία. Ταυτόχρονα, δεν φαίνεται να συγκλονίζονται οι άνθρωποι από αυτή τη γνώση. Οι περισσότεροι αρκετά άνετα ζουν με την αντίφαση που τους θέτει η προσωπική καλοπέρασή τους ενώπιον του πόνου των άλλων: αλλάζουμε κανάλι στην τηλεόραση, ή περιμένουμε να αλλάξει ο κύκλος των ειδήσεων. Ο πόλεμος και τα δεινά που ήταν καθημερινά πρωτοσέλιδα πριν από τρεις μήνες, τώρα δεν είναι τίποτα περισσότερο από μια στήλη λίγων εκατοστών στην σελίδα τέσσερα της εφημερίδας. Ο πόνος δεν έχει αλλάξει: η προσοχή μας όμως έχει μετατοπιστεί.

Σε άλλο σημείο της επιστολής της, η Μητέρα Θέκλα παρατηρεί πως η αντίφαση που εμφανίζει ο Σταυρός, απαιτεί επαγρύπνηση.

«Είσαι έτοιμος, ό,τι κι αν συμβεί, να πιστέψεις πως κάπου, κάπως, πρέπει να υπάρχει κάποιο νόημα; Αυτό δεν σημαίνει παθητική ανοχή, αλλά σημαίνει συνεχή επαγρύπνηση, ακρόαση, για ό,τι απαιτείται από εμάς. Και πάνω απ’ όλα, αγάπη...»

Αυτή η επαγρύπνηση είναι του ζην, διότι ο πόνος και η αντίφαση απαιτούν κάτι. Δεν γίνεται, και δεν πρέπει, να τα υπομένουμε παθητικά.

Η πίστη στον Θεό, τον Εσταυρωμένο Θεό, δεν είναι μια διακήρυξη πως έχουμε λύσει το παράδοξο. Ζώντας ορθά και πιστεύοντας, αποτελούν την βίωση του παράδοξου - μια βίωση που πραγματικά αγκαλιάζει ολόκληρη τη ζωή, χωρίς «σμίκρυνση». Στο τέλος, αποδεικνύεται πως πρόκειται για αγάπη. Μόνο αγάπη.

Η Επιστολή της Μητέρας Θέκλας σε ένα νεαρό μεταστρεφόμενο

Πηγή: https://journeytoorthodoxy.com

Η μητέρα Θέκλα, η οποία κοιμήθηκε στις 7 Αυγούστου 2011 σε ηλικία 93 ετών, ήταν η τελευταία επιζώσα μοναχή που διέμενε στο Ορθόδοξο μοναστήρι της Κοίμησης της Θεοτόκου στο Βόρειο Γιορκσάιρ της Αγγλίας, η οποία όμως έγινε περισσότερο γνωστή στον ευρύτερο κόσμο ως η πνευματική μούσα του συνθέτη Sir John Tavener. Η μητέρα Θέκλα έγραψε την ακόλουθη επιστολή το 2009, όταν ήταν 91 ετών.

Αγαπητέ «Ιωάννη»,

Γνωρίζω πως είσαι καθ’ οδόν για να γίνεις Ορθόδοξος. Δεν ξέρω τίποτα για σένα, πέρα από το γεγονός ότι είσαι Άγγλος.

Πριν προχωρήσουμε πιο πέρα, υπάρχει μία λεπτομέρεια που θα ήθελα να διευκρινίσω. Δεν ενημερώθηκα για τον λόγο που πρόκειται να μεταστραφείς, αλλά σε διαβεβαιώνω πως δεν έχει κανένα απολύτως νόημα αν αυτό οφείλεται σε αρνητικούς λόγους. Εξ ίσου «στραβά» (αν όχι περισσότερα) θα εντοπίσεις και μέσα στην Ορθοδοξία όσο και στις Αγγλικανικές ή τις Ρωμαϊκές εκκλησίες.

Έτσι, το πρώτο σημείο είναι, αν είσαι έτοιμος να αντιμετωπίσεις το ψέμα, την υποκρισία, το κακό και όλα τα υπόλοιπα, τόσο μέσα στην Ορθοδοξία όσο και σε οποιαδήποτε άλλη θρησκεία ή δόγμα.

Προσδοκείς κάποιο είδος επίγειου παραδείσου με άφθονο θυμίαμα και το σωστό είδος μουσικής;

Περιμένεις να πας κατευθείαν στον ουρανό αν κάνεις τον Σταυρό σου αργά, μεγαλόπρεπα και με την σωστή κατεύθυνση από τη δεξιά πλευρά;

Μήπως έχεις ένα βιβλίο μαγειρικής με όλες τις αυθεντικές ρωσικές συνταγές για τις γιορτές του Πάσχα;

Είσαι ειδικός στο φίλημα τρεις φορές, σε κάθε πιθανή ή ακατάλληλη περίσταση;

Μπορείς να κάνεις μετάνοιες κομψά, χωρίς να πέφτουν διάφορα χαρτάκια από τις τσέπες σου;

Ή.....

Έχεις διαβάσει τα Ευαγγέλια;

Έχεις κοιτάξει τον Χριστό ως Εσταυρωμένο; Έχεις παρακολουθήσει πνευματικά τον Μυστικό Δείπνο – το νόημα της Θείας Κοινωνίας;

ΚΑΙ....

Είσαι έτοιμος, με κάθε ταπεινοφροσύνη, να καταλάβεις πως ποτέ – μέσα σε αυτή την ζωή - δεν θα γνωρίζεις άλλο από την Πίστη, και πως Πίστη σημαίνει αποδοχή της Αλήθειας χωρίς απόδειξη;

Πίστη και γνώση είναι η απόλυτη αντίφαση – και η τελική απορρόφηση της μίας μέσα στην άλλη.

Η βίωση της Ορθοδοξίας βασίζεται στο παράδοξο, το οποίο συνεχίζεται στην Λατρεία – ιδιωτική ή δημόσια.

Γνωρίζουμε, επειδή πιστεύουμε και πιστεύουμε επειδή γνωρίζουμε.

Πάνω απ’ όλα, είσαι έτοιμος να δεχτείς τα πάντα ως εκ Θεού;

Αν ήμασταν προορισμένοι να είμαστε πάντοτε «χαρούμενοι», τότε προς τί η Σταύρωση; Είσαι έτοιμος, ό,τι κι αν συμβεί, να πιστεύεις πως κάπου, κάπως, πρέπει να υπάρχει νόημα; Αυτό δεν σημαίνει παθητική ανοχή, αλλά σημαίνει συνεχή επαγρύπνηση, ακρόαση, για ό,τι απαιτείται• και πάνω απ’ όλα, αγάπη.

Φτωχοί, γέροι, άρρωστοι - μέχρι την τελευταία μας πνοή μπορούμε να τους αγαπούμε. Όχι με τις συναισθηματικές ανοησίες που τόσο συχνά συγχέονται με την αγάπη, αλλά την αγάπη της θυσίας – την εσωτερική σταύρωση της απληστίας, του φθόνου, της υπερηφάνειας.

Και ποτέ μην συγχέεις την αγάπη με τον συναισθηματισμό.

Και ποτέ μην συγχέεις την λατρεία με την επιτήδευση.

Να είσαι ταπεινός – αγάπα, ακόμα και όταν είναι δύσκολο, και όχι με την λεγόμενη συναισθηματική αγάπη – και να μην αντιμετωπίζεις την εκκλησιαστική Λατρεία ως θεατρική παράσταση!

Ελπίζοντας κάποια από αυτά να έχουν νόημα,

Με τις καλύτερες ευχές μου,

Μητέρα Θέκλα

(κάποτε Ηγουμένη της Μονής της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, Normanby)