Τα πρώτα πέντε βιβλία τής Παλαιάς Διαθήκης και γενικά τής Αγίας Γραφής ονομάζονται «Πεντάτευχος» και εννοείται «Πεντάτευχος Βίβλος», από τον 2ο αιώνα μ.Χ. από τους Έλληνες και Χριστιανούς.

Στην Εβραϊκή περίοδο τα βιβλία αυτά λέγονται «νόμος Μωϋσέως» ή «βιβλίον τού νόμου Μωϋσέως», διότι δόθηκαν από τον Θεό στον Μωϋσή, ώστε με αυτόν τον νόμο να καθοδηγή τον λαό Του. Ο Ίδιος ο Χριστός θεωρεί ότι ο συγγραφεύς ήταν ο Μωϋσής, γι’ αυτό σε συνομιλία που είχε με τους Εβραίους τής εποχής του είπε: «Ει γαρ επιστεύετε Μωυσεί, επιστεύετε αν εμοί· περί γαρ εμού εκείνος έγραψεν» (Ιω. ε΄, 46).

Τα πέντε αυτά βιβλία είναι: Γένεσις, Έξοδος, Λευιτικόν, Αριθμοί και Δευτερονόμιον.

Ειδικότερα το βιβλίο «Γένεσις» παρουσιάζει τα γεγονότα από την δημιουργία τού κόσμου και τού ανθρώπου, την πτώση του, την έξοδό του από τον Παράδεισο μέχρι την κατοίκηση τού Ιωσήφ στην Αίγυπτο με τους αδελφούς του και όλη την παροικία τού πατρός του, την τελευτή τού Ιωσήφ και τον ενταφιασμό του στην Αίγυπτο.

Το βιβλίο «Έξοδος» περιγράφει τα σχετικά με την προετοιμασία τών Εβραίων για να εξέλθουν από την Αίγυπτο με την καθοδήγηση τού Μωϋσή, τα γεγονότα τής εξόδου, την περιπλάνησή τους στην έρημο τού Σινά και την παραλαβή τού Νόμου τού Θεού από τον Μωϋσή και την ίδρυση τής σκηνής τού Μαρτυρίου.

Το βιβλίο «Λευιτικόν» περιέχει τις θυσίες, τις εορτές, τα είδη τών καθαρισμών και γενικά ό,τι αφορά τους Ιερείς, οι οποίοι είναι μέλη τής φυλής τού Λευί, από τους οποίους έλαβε το όνομα. Στο βιβλίο παρουσιάζονται όλα όσα αφορούν την καθιέρωση τού αρχιερέως Ααρών και τών υιών του και περιέχει όλες τις τελετουργικές διατάξεις που έχουν εμπιστευθή στους Λευίτας-Ιερείς.

Το βιβλίο «Αριθμοί» έχει αυτήν την ονομασία, διότι στην αρχή τού βιβλίου γίνεται αρίθμηση τών Εβραίων, οι οποίοι μπορούν να φέρουν όπλα, και τών Λευιτών μετά την νομοθεσία στο Σινά, επίσης γίνεται νέα αρίθμηση τού Θεοκρατικού Ισραηλιτικού στρατού. Παρουσιάζεται η ιστορία τού Ισραηλιτικού λαού από τους πρόποδες τού όρους Σινά μέχρι τις στέππες τής Μωάβ, ανατολικά τής Γης τής Επαγγελίας. Δηλαδή, περιλαμβάνεται η ιστορία τού Ισραηλιτικού λαού στην πορεία του προς την Γη τής Επαγγελίας για 39 χρόνια.

Το βιβλίο «Δευτερονόμιον» είναι τρόπον τινά ο δεύτερος νόμος, δηλαδή η ανακεφαλαίωση όλων τών νομοθετημένων και πεπραγμένων. Ιδιαίτερα παρουσιάζει τους τρεις λόγους που απηύθυνε ο Μωϋσής στους Εβραίους στις στέππες τής Μωάβ, κατά το 40ό έτος από την έξοδό τους από την Αίγυπτο, και είναι ο ιστορικός επίλογος τής Εξόδου και τής περιπλανήσεώς τους στην έρημο και τον θάνατο τού Μωϋσή. Καταλήγει με την ωδή τού Μωϋσέως: «Πρόσεχε ουρανέ και λαλήσω».

Γενικά, το περιεχόμενο τής Πεντατεύχου είναι η ιστορία από την δημιουργία τού κόσμου και τού ανθρώπου, η πτώση και η έξοδός του από τον Παράδεισο, ο κατακλυσμός και η κιβωτός τού Νώε, η φιλανθρωπία τού Θεού που εκδηλώνεται με την φανέρωση τού Κυρίου τής Δόξης στους Πατριάρχες (Αβραάμ, Ισαάκ, Ιακώβ), η έξοδος τών Εβραίων από την Αίγυπτο, η παράδοση τού Νόμου στον Μωϋσή, και η πορεία τους προς την Γη τής Επαγγελίας. Ουσιαστικά είναι η επίσημη ανάδειξη τού Ισραηλιτικού λαού ως τού περιούσιου λαού τού Θεού, από τον οποίο θα προερχόταν ο Ιησούς Χριστός.

Εξωτερικά φαίνεται ότι η Πεντάτευχος είναι ιστορία τού Ισραηλιτικού-Εβραϊκού λαού και είναι η εθνική τους ιστορία. Αυτό είναι εν μέρει αληθές, γιατί στην πραγματικότητα είναι κατ’ αρχάς η παγκόσμια ιστορία και η προϊστορία τού Χριστιανικού λαού.

Όπως είδαμε, το πρώτο βιβλίο αρχίζει με την δημιουργία τού κόσμου και τού ανθρώπου, αλλά και την πτώση του. Αυτό συνίσταται στην αρχή τής παγκόσμιας ιστορίας. Όμως, αμέσως φαίνεται και η διαίρεση τών φυλών και η απομάκρυνση τών ανθρώπων από τον ζώντα Θεό και την λατρεία τών ειδώλων. Συγχρόνως, εκδηλώνεται και η αγάπη και φιλανθρωπία τού Θεού που αναλαμβάνει την προετοιμασία τού λαού για την ενανθρώπησή Του.

Φαίνεται, πάντως, ότι καλύτερα από όλες τις φυλές ετοιμάσθηκε ο Εβραϊκός-Ισραηλιτικός λαός, και αυτό οφείλεται στους Θεόπτες Πατριάρχες, αφού ο Αβραάμ και έπειτα ο Ισαάκ και ο Ιακώβ είδαν τον Κύριο τής Δόξης, τον Άσαρκο Λόγο και έφθασαν στην θεοπτία, δια τής θεώσεώς τους. Έτσι, ενώ οι άλλοι λαοί λάτρευαν τους ψεύτικους θεούς, τα είδωλα, αυτοί πίστευαν και λάτρευαν τον αληθινό Θεό.

Αυτό φάνηκε και αργότερα με την εμφάνιση μεγάλων Προφητών, όπως τού Μωϋσή που έφθασε να δη στο Σινά τον Κύριο τής Δόξης, να παραμείνη σαράντα ημέρες και νύκτες στο Φως, να λάβη τον Νόμο, και αργότερα εμφανίσθηκαν άλλοι μεγάλοι Προφήτες· να μνημονεύσουμε τον Δαυίδ, τον Ησαΐα, τον Ηλία και άλλους.

Όταν διαβάζη κανείς την αρχαία ελληνική ιστορία με το Δωδεκάθεο, τον μυστικισμό, τους φιλοσόφους, αλλά και τις ανατολικές Θρησκείες, και συγκρίνη αυτά με την ιστορία τού Ισραηλιτικού λαού, καταλαβαίνει το πόσο καλά προετοιμάσθηκε ο Ισραηλιτικός λαός για την έλευση τού Χριστού.

Ο Χριστός με την διδασκαλία Του και το έργο Του αναφέρεται σε όλους τους ανθρώπους, οι Εβραίοι τον εσταύρωσαν, οπότε αυτή η Χάρη τού Θεού πέρασε στους εξ Εθνών Χριστιανούς, κατά τον λόγο τού Χριστού: «Αρθήσεται αφ υμών η βασιλεία τού Θεού και δοθήσεται έθνει ποιούντι τους καρπούς αυτής» (Ματθ. κα΄, 43). Έτσι, το έργο τού Χριστού δεν είναι εθνικό, αλλά σωτήριο και παγκόσμιο.

Μέσα σε αυτήν την προοπτική η Πεντάτευχος συμπληρώθηκε από τον Χριστό επάνω στο Όρος τών Μακαρισμών, ο Ίδιος πέθανε στον Σταυρό και αναστήθηκε, έδωσε νέες λατρευτικές διατάξεις, παρέδωσε νέο υπέρτερο Νόμο, η Εκκλησία τών Θεοπτών τής Παλαιάς Διαθήκης έγινε «Σώμα Χριστού» και «κοινωνία θεώσεως», μέσα στην Εκκλησία τελούνται νέα Μυστήρια με μεγαλύτερη δύναμη, θεσπίσθηκαν νέες λατρευτικές διατάξεις και η Εκκλησία απαρτίζεται από μέλη διαφόρων φυλών και Εθνών.

Επομένως, η ιστορία τού Ισραηλιτικού λαού, όπως την παρουσιάζουν τα βιβλία τής Πεντατεύχου, είναι η προϊστορία τού Χριστιανικού λαού. Γι’ αυτό οι Πατέρες τής Εκκλησίας μας έθεσαν στην λατρεία να διαβάζονται διάφορα αναγνώσματα από την Πεντάτευχο, όπως και από άλλα βιβλία τής Παλαιάς Διαθήκης, και τα ερμηνεύουν μέσα από την θεολογία που μάς απεκάλυψε ο Χριστός στην Καινή Διαθήκη.

Έτσι, εμείς ο Χριστιανικός λαός, που αποτελείται από όλα τα Έθνη και τις φυλές, είμαστε ο νέος Ισραήλ τής Χάριτος τού Θεού και δοξάζουμε τον Θεό που μάς δημιούργησε, και μετά την πτώση μας μάς αναδημιούργησε με την ενανθρώπηση τού Χριστού και το μυστήριο τής θείας Οικονομίας.

Ο Μητροπολίτης

3ο Μέρος: Τα ιστορικά βιβλία τής Παλαιάς Διαθήκης