Μια σύντομη διατύπωση πατερικού κειμένου μάς έβγαλε στην σύγχρονη οικουμένη. Πιο συγκεκριμένα, η ερμηνεία τής πρώτης προτάσεως από την αρχιερατική προσευχή τού Χριστού, όπως μάς την δίνει ο Θεοφύλακτος Βουλγαρίας, ο οποίος συνοψίζει την ερμηνεία τού αγίου Ιωάννου τού Χρυσοστόμου, έγινε αφορμή να απλωθεί η προσοχή μας στην νοοτροπία τού σύγχρονου κόσμου, τού δυτικού συγκεκριμένα κόσμου, ο οποίος αυτοδιαλύεται, αυτοκτονεί πνευματικά και πολιτιστικά, ακολουθώντας επιλεκτικά κάποιες από τις αρχές που έβαλε ως θεμέλιο στην ζωή και την πολιτεία τών ανθρώπων, κυρίως από την Αναγέννηση και μετά.

Αυτήν την πολιτιστική αυτοδιάλυση και κατάρρευση τού δυτικού κόσμου την βλέπουν ακόμη και οι πλέον απλοί άνθρωποι, οι ανίδεοι από φιλοσοφικά ρεύματα και κοινωνικές θεωρίες. Βλέπουν στην καθημερινή ειδησεογραφία ότι στις δυτικές κοινωνίες πολλά από τα δραστήρια μέλη τους πολεμούν τους θεσμούς τους· πολεμούν τις αρχές πάνω στις οποίες δομήθηκε η κοινωνία και η Πολιτεία τους, σαν να είναι εχθροί τους, σαν να τις μισούν, σαν να αποστρέφονται την ίδια τους την φύση, αφού κάποιοι από τους σοφούς τους έφθασαν να πουν ότι φύση δεν υπάρχει, υπάρχει μονάχα ελευθερία, ο άνθρωπος είναι η ελευθερία.

Δεν θα ξεστρατίσουμε σε κοινωνιολογικές ή πολιτικές αναλύσεις. Δεν είμαστε ειδικοί, ούτε αρμόδιοι για κάτι τέτοιο. Πιστεύουμε ότι ο ασφαλέστερος τρόπος για εμάς είναι να βλέπουμε όλα τα πράγματα τού κόσμου μέσα στον οποίο ζούμε, χρησιμοποιώντας ως κριτήριο και ως φως καθοδηγητικό την διδασκαλία τού Χριστού, όπως μάς την δίνει η Εκκλησία, δηλαδή οι Προφήτες, οι Απόστολοι και οι άγιοι Πατέρες. Κι αυτό μετά ταπεινώσεως και διακρίσεως, στοχεύοντας στον πυρήνα τής ζωής μας, στο βάθος και όχι στην επιφάνεια, επιδιώκοντας να νομοθετήσουμε τον θυμό, την επιθυμία και την λογική με την θεσμοθεσία τών ευαγγελικών εντολών, που φέρνει ως καρπό, αν είμαστε απλοί και ειλικρινείς, τον φωτισμό τού νου και τής καρδιάς, δηλαδή την μεταμόρφωση τής ζωής μας. Αυτή η «αναβάθμιση» τής ζωής μας πραγματοποιείται εν Χριστώ μέσα στην Εκκλησία Του και όχι έξω από αυτήν, όχι με τα μέσα και τις δυνάμεις οποιασδήποτε ανθρώπινης θεσμοθεσίας, εγχώριας, ευρωπαϊκής ή παγκόσμιας.

Θα ξεκινήσουμε από το ευαγγελικό χωρίο. Ο Ευαγγελιστής Ιωάννης γράφει: «Ταύτα ελάλησεν ο Ιησούς, και επήρε τους οφθαλμούς αυτού εις τον ουρανόν και είπε...» (Ιωάν. 17,1). Η διατύπωση: «και επήρε τους οφθαλμούς αυτού εις τον ουρανόν», ανοίγει παράθυρο ελευθερίας από οποιαδήποτε γήϊνη θανατηφόρα μέριμνα· υποδεικνύει την ανοδική κίνηση τής προσευχής και τον τρόπο που νικιέται η νοοτροπία τού κόσμου, ο οποίος κάθεται «εν χώρα και σκιά θανάτου».

Ήταν λίγες ημέρες πριν από το πάθος Του, και προηγουμένως έλεγε στους Μαθητές Του αυτά που έμελλε να συμβούν και η λύπη γέμισε τις καρδιές τους. Τους έλεγε πράγματα, τα οποία στο κοσμικό πλαίσιο τής ζωής τών ανθρώπων, ήταν πολύ λυπηρά. Τι φρικτότερο από την καταδίκη σε σταυρικό θάνατο ενός αγαπημένου προσώπου, πάνω στο οποίο μάλιστα στήριζαν όλη την ελπίδα τής ζωής τους; Τους έλεγε την αλήθεια που τους πίκραινε, αλλά τους έδινε και διέξοδο ειρήνης σε μια εμπειρία ζωής που νικούσε τον κόσμο τής φθοράς. Τους είπε ο Χριστός: «ταύτα λελάληκα υμίν ίνα εν εμοί ειρήνην έχητε. εν τω κόσμω θλίψιν έξετε· αλλά θαρσείτε, εγώ νενίκηκα τον κόσμον» (Ιωάν. 16,33).Κι αμέσως μετά με την πράξη Του τους υπέδειξε την οδό τής ειρήνης, την πηγή τού θάρρους και τον τρόπο τής νίκης. Τους υπέδειξε την προσευχή με την απόθεση σκέψεων και «κοσμικών εννοιών». «Ειπών τοις μαθηταίς [ο Χριστός], ότι “Θλίψιν έξετε” και παραινέσας αυτοίς θαρσείν, ανίστησι πάλιν δια τής ευχής, παιδεύων ημάς εν τοις πειρασμοίς, πάντα αφιέντας, επί τον Θεόν καταφεύγειν». Το «πάντα αφιέντας, επί τον Θεόν καταφεύγειν» είναι η δική μας πολεμική τακτική. Για την ακρίβεια εμείς δεν πολεμούμε, ούτε προ παντός γινόμαστε πολέμαρχοι, ηγέτες στρατού επιθετικού. Εμείς δραπετεύουμε από την φυλακή τού πεπτωκότος κόσμου, από το στρατόπεδο αιχμαλώτων τού πνευματικού θανάτου. Έτσι είμαστε πιο αποτελεσματικοί, ως «εν αληθεία ζώντες», απέναντι στους διακινητές τού πνευματικού θανάτου.

Ο πνευματικός θάνατος στις μέρες μας έχει πάρει ένα επιπλέον χαρακτηριστικό. Υποδύεται την «αφύπνιση». Έχει γίνει κίνημα με το συνθηματικό όνομα Woke, όμως ο «γουοκισμός» δεν αφυπνίζει, κατεδαφίζει.

Αυτό το ανατρεπτικό και διαλυτικό πνεύμα, κατά τις προηγούμενες δεκαετίες, δεν μπόρεσε να επηρεάση δραστικά τον ελλαδικό χώρο. Δεν είχαμε νιώσει έντονα –και απειλητικά– τα κηρύγματα που επαγγέλλονται την αποδόμηση τών πάντων. Αυτό που μάς απασχόλησε ήταν κυρίως η αποδόμηση τής ιστορίας μας, η απομυθοποίηση τών εθνικών μας ηρώων, η ερμηνεία σημαντικών ιστορικών γεγονότων, όχι με βάση νέα ιστορικά στοιχεία, αλλά με βάση ιδεολογικές αντιλήψεις και πολιτικές σκοπιμότητες.

Τελευταία νιώθουμε πιο κοντά μας την γενική αποδόμηση, γεγονός που δημιουργεί ποικίλες αντιδράσεις, ανάλογες με την παιδεία, τις οικογενειακές πολιτιστικές προϋποθέσεις και την διανοητική και ψυχολογική ωρίμανση τών αντιδρώντων. Δυστυχώς, κάποιες αντιδράσεις αντί να θεραπεύουν, δημιουργούν νέα τραύματα πάνω στα τραύματα τού αποδομητισμού.

Η αποδόμηση τών πάντων εμφανίζεται μέσα στο ιδεολογικό πλαίσιο τού φιλελευθερισμού και τής λεγομένης πολιτικής ορθότητας. Έχει ιστορία με ρίζες μέσα στον 20ο αιώνα κι ακόμη βαθύτερα. Η πλέον διαδεδομένη στις μέρες μας είναι η αποδόμηση τής φύσης, για την οποία μίλησε ο Σάρτρ, ο οποίος έδωσε φιλοσοφική υποδομή στην ελευθερία τού «προσώπου» (ελευθερία τής επιλογής) με αγνόηση τής φύσης. Ο άνθρωπος είναι αυτό που επιλέγει να είναι, όχι αυτό που είναι από την φύση του.

«Αυτή η μόδα τού πνεύματος και τού λόγου παρουσιάζει τέσσερα χαρακτηριστικά: τη διάρκεια στον χρόνο, τη δύναμη εκφοβισμού, την ταχύτατη παγκόσμια εξάπλωση και τη μεταβολή της σε μια ιερή βίβλο... Το σύνθημα τών αποδομητών είναι απλό: τα πάντα μπορούν και πρέπει να αποδομηθούν. Αυτό όμως είναι παραπλανητικό γιατί μόνο η δυτική κουλτούρα αποτελεί αντικείμενο συστηματικής αποδόμησης... Δαιμονοποιημένος και ενοχοποιημένος ως εγκληματικός, σε όλες τις συνιστώσες του, ο δυτικός κόσμος πρέπει να κατεδαφιστή...» (Woke. Η καθολική αποδόμηση: έθνος-φύλο-φυλή, επιμέλεια Γ. Καραμπελιά, σ. 31).

Ο λεγόμενος δυτικός πολιτισμός, βέβαια, δεν είναι αθώος. Είναι γέννημα τής αποστασίας από τον ιστορικό, ορθόδοξο Χριστιανισμό, γι’ αυτό παρήγαγε αθεΐα και αγριότητα ήθους, η οποία, βέβαια, καλύπτεται κάτω από ορθολογικά μελετημένη «ευγένεια». Αυτή η «ευγένεια» τώρα επιβάλλεται με τρόπο κάθε άλλο παρά «ευγενικό». Ήδη για την επιβολή της συγκροτείται ένα είδος Ιεράς Εξετάσεως. Διαβάζουμε:

«Στις Ηνωμένες Πολιτείες, ήδη, οι δημόσιες και οι μεγάλες ιδιωτικές επιχειρήσεις έχουν αποδεχτεί μαζικά αυτή τη νέα Ιερά Εξέταση, και τα στελέχη υποχρεούνται, όλο και περισσότερο, να υποβάλλονται σε ένα είδος ιχνηλάτησης τών ενόχων σκέψεων, μέσω ειδικών τέστ, ώστε να εκμηδενίσουν τις “προκαταλήψεις” τους, ώστε να απεκδυθούν τη “λευκότητά” τους –να “απολευκανθούν”–, καθώς και την όποια δυαδική σεξουαλική ταυτότητα» (ό.π. σ. 16).

Μέσα σ’ αυτό το κλίμα είναι αδιανόητη η θεοδίδακτη προσευχή τών Χριστιανών: «γενηθήτω το θέλημά Σου», όπως επίσης δεν μπορεί να γίνη αποδεκτή η ασκητική τιθάσευση τής επιθυμίας. Ο σεβασμός τών ατομικών θελημάτων και τών επιθυμιών προβάλλεται ως ιερό καθήκον.

Αυτά όμως, χωρίς περιστροφές, συνιστούν ένα δαιμονικό ήθος. Είναι στον αντίποδα τού ήθους τών αγίων Πατέρων, οι οποίοι, μη εμπλεκόμενοι «ταις τού βίου πραγματείαις» ή «πολιτικαίς», υποδεικνύουν σε όσους μαθητεύουν στους λόγους τους «πάντα αφιέντας, επί τον Θεόν καταφεύγειν».

Για γλύκανση τής διάνοιας, εμπνεόμενοι από το «πάντα αφιέντας...», ανατρέξαμε στα 153 κεφάλαια περί προσευχής τού οσίου Νείλου τού ασκητού. Παραθέτουμε τρία από αυτά ως υπόδειξη τού τρόπου τής προσευχής με «απόθεση» τών ιδίων θελημάτων, τών επιθυμιών,τών θυμών και τών εμπαθών νοημάτων.

Ο όσιος Νείλος συμβουλεύει:

«Μη προσεύχου τα σά θελήματα γενέσθαι. Ουδέ γαρ πάντως συμφωνούσι τω θελήματι τού Θεού. Αλλά καθώς εδιδάχθης προσεύχου λέγων· γεννηθήτω το θέλημά σου εν εμοί...» (λα΄).

«Ου μόνον θυμού και επιθυμίας δει άρχειν τον αληθώς προσεύξασθαι βουλόμενον, αλλά και εκτός παντός νοήματος εμπαθούς γενέσθαι» (νδ΄).

«Το Άγιο Πνεύμα συμπάσχοντας με την ασθένειά μας, έρχεται σε μάς (επιφοιτά) αν και είμαστε ακάθαρτοι. Κι αν βρη μόνο τον νου μας να προσεύχεται με ειλικρίνεια (φιλαλήθως), επικάθηται σ’ αυτόν και εξαφανίζει όλη την φάλαγγα τών λογισμών ή τών νοημάτων, που τον περικυκλώνει, παρακινώντας τον σε έρωτα πνευματικής προσευχής» (ξγ΄).

Είθε στον καιρό τού «γουοκισμού» να κρατούμε τον νου μας «φιλαλήθως προσευχόμενον», ώστε να «επιβαίνη» σ’ αυτόν το Άγιο Πνεύμα, «προτρεπόμενον αυτόν εις έρωτα πνευματικής προσευχής»· για να γινόμαστε όλο και αυθεντικότεροι Χριστιανοί, δραπέτες από τον κόσμο τής φθοράς.